Het Groninger kustgebied

Het Groninger kustgebied strekt zich uit van Lauwersoog in het noordwesten van de provincie tot Nieuwe Statenzijl in het oosten bij de grens met Duitsland. Het is een Waddenzeekust. In deze special is een aantal artikelen samengebracht waarin de ontwikkeling van het gebied, in de loop der tijd, wordt beschreven. Daarbij is (natuurlijk) niet geprobeerd alle aspecten systematisch te beschrijven om zo een compleet beeld te geven.

Beperkt beeld

Dan had - om maar wat te noemen – de ontwikkeling van de visserij in Zoutkamp/Lauwersoog en in Noordpolderzijl, in Delfzijl en in Termunterzijl beschreven moeten worden. En over de ontwikkeling van de landbouw valt zoveel te vermelden, dat alleen aan die sector al een heel boek gewijd had kunnen worden. Om nog maar te zwijgen over de wierdendorpen waarvan er zovele in het kustgebied te vinden zijn. Bovendien hadden we dan op een (enigszins) evenwichtige wijze zowel aspecten van natuur als van cultuur aan bod moten laten komen. Wij hebben gekozen voor een beschrijving van de belangrijkste cultuur-historische fenomenen in het kustgebied en er enige kenmerkende onderdelen uitgelicht.

Cultuurschatten

Op die manier is geprobeerd een beeld te geven van de 'cultuurschatten' van het kustgebied. Die schatten zijn niet zozeer de monumenten van bouwkunst en dergelijke. Veel meer worden ze – wat ons betreft - gevormd door alles wat opmerkelijk is aan het resultaat van eeuwenlange aanwezigheid van de mens in dit gebied.

Gemakshalve duiden we de regio aan als "Noord-Groningen", hoewel er ook veel voor te zeggen zou zijn om het Noord- en Noordoost-Groningen te noemen. Het gaat ons daarbij wel om het kustgebied; sterker nog: we willen op onze tocht zo dicht mogelijk bij de zee blijven.

We kunnen ons voorstellen dat u ter plekke een en ander wilt gaan bekijken. Dat kan: alles wat beschreven is, is per auto te bereiken. Hoewel: het is beter – als u daartoe in staat bent - om met de fiets te gaan, dan ziet u zoveel meer en ’t is beter voor uzelf en het milieu. Maar de meest intense ervaring met het landschap en alles wat het te bieden heeft, doet u al wandelende op.

Landschap

In het eerste artikel komt het landschap aan bod, het landschap van water - natuurlijk - , van het aangrenzende land en van het overgangsgebied tussen die twee: de kwelders. Mensen vestigden zich in dat gebied; dat was aantrekkelijk vanwege de vruchtbare grond, maar ze moesten wel zien in dat natte gebied de voeten droog te houden, dus gingen ze op hogere gedeelten wonen. Later verhoogden ze hun woonvlak: de woonheuvels of wierden ontstonden.

Bedijking

In de middeleeuwen volgde de bedijking, ter bescherming van het land en de woonplaatsen en ook om nieuw land te winnen. Een adequate bescherming was (en is) essentieel om als mens te kunnen bestaan in het kustgebied. Al te vaak ging het echter mis, dan teisterden enorme overstromingen mens, dier en land. De bescherming moest (en moet) dus goed georganiseerd worden. De waterschappen ontstonden

Landbouw

Landbouw is altijd het hoofdmiddel van bestaan geweest in de regio. En 't was er (overwegend) goed boeren. Grote bedrijven, met tot ver in de 20e eeuw, veel arbeiders werden kenmerkend voor het Groninger kustgebied

Twee dorpen: Zoutkamp en Lauwersoog

Er zijn tientallen dorpen in het Groninger kustgebied. We moeten een keuze maken. Als we beginnen aan de westkant is de keuze snel gemaakt: het wordt Zoutkamp. Dan is meteen de categorie visserij/havens aan bod; een categorie die er in een kustgebied natuurlijk helemaal bijhoort.

Kloosterburen - een katholieke enclave

Met Kloosterburen kiezen we dan voor de uitzondering op de regel: het is een katholieke enclave in het overwegend protestantse Noord-Groningen.

Alom bekend: ]Pieterburen

Nog een dorp dat zich duidelijk onderscheidt van de omliggende dorpen: Pieterburen.

De Noordpolder: een van de polders in het noorden

Wat de polders betreft kiezen we er voor een die misschien niet de bekendste is in het Groninger kustgebied, maar wel een met (ook) een heel interessante geschiedenis: de Noordpolder.

Eemshaven

Delfzijl is er nooit in geslaagd om, zoals de bedoeling ooit was, een grote, belangrijke haven van naam en faam te worden. Ook de aanleg van de Eemshaven bracht niet de grote omslag die iedereen had verwacht. Voor de Eemshaven zelf lijkt nu, in het eerste decennium van de 21e eeuw, het tij gekeerd. Nu Delfzijl nog.

Het laatste gedeelte

Voor sommigen is het laatste stuk, de polders langs de Dollard, het hoogtepunt van een tocht langs de Groningerkust. (Maar smaken verschillen.)