Protestants Piëtisme

Piëtisme (letterlijk: vroomheid) is een ruim begrip, dat in het algemeen gebruikt wordt om een protstants-christelijke stroming aan te duiden, die ontstond in de 17de eeuw en vooral in Duitsland, Nederland, Engeland en later Amerika tot ontwikkeling kwam. In de special is vooral aandacht besteed aan piëtisme in Nederland, met name in de provincie Groningen.

Kenmerken van het piëtisme:

• Essentieel is het persoonlijk geloof. Daarmee hangt 'bevindelijkheid' samen: de persoonlijke geloofservaring. Het accent ligt dus op de individuele vroomheid

• Er ligt nadruk op zondebesef en persoonlijke bekering. Daarmee hangt de eis van wedergeboorte samen; er zijn kenmerken waaraan een wedergeborene dient te voldoen.

• Niet minder belangrijk is levensheiliging. Men wil zuiver leven. Er is dus ook sprake van puritanisme. Dit kan in meer of mindere mate leiden tot wereldmijding

• Maar daarbij hoort ook drang tot activiteiten op maatschappelijk gebied. En veelal is er een sterke bekeringsdrang

• Er is een hang naar innigheid en intimiteit. Die zoekt met in de samenkomsten in kleine groepen (conventikels). Daarnaast wordt de evangelische richting binnen het piëtisme, die in de Verenigde Saten van Amerika tot ontwikkeling kwam, gekenmerkt door de organisatie van massale bijeenkomsten; dit vooral ten bate van evangelisatie

• Vooral binnen de kleine groepen is alle ruimte voor lekenpredikers (oefenaren). Een bevindelijk woord van de oefenaar werd / wordt nogal eens van meer waarde geacht dan de boekengeleerdheid van een theoloog. Over het algemeen zijn piëtisten 'laagkerkelijk'

Oorsprong van het piëtisme

In deze special wordt - zoals gezegd - vooral aandacht besteed aan piëtisme in Nederland. In het eerste, gelijknamige artikel, wordt de oorsprong ervan gezocht in Engeland, bij de puriteinen van de 16e en 17e eeuw. Vandaar loopt er een lijn naar de Nadere Reformatie (17e eeuw) in de Nederlanden. Een lijn die door getrokken kan worden naar het bevindelijk-calvinisme zoals dat tot in onze tijd vitaal is.

Piëtistisch reveil in de provincie Groningen

In de het tweede artikel zien we dat in 18e eeuw het piëtisme zich in de Nederlanden nadrukkelijk manifesteerde. Zeker in de provincie Groningen kan dan gesproken worden van een piëtistische reveil. Piëtisten als Schortinghuis waarvan de geschriften tot in onze tijd gelezen worden, waren toen actief. We zien bovendien dat er ook lijnen doorlopen naar de Afscheiding die in 1834 onder leiding van ds. De Cock in Ulrum begon.

Piétisme niet alleen in het calvinisme

Niet alleen in het calvinsme, ook in het doperdom en het rooms-katholicisme is piëtisme waar te nemen. In het derde artikel komt naar voren hoe het piëtisme bij de doopsgezinden een rol speelde. Ook daarbij komt de Afscheiding van 1834 nog aan de orde.